Endometriosis

Endometriosis daha çok üreme çağındaki bayanları etkileyen bir hastalıktır. Rahim içi duvarını örten tabakanın (endometrium) rahim dışında başka bölgelerde bulunmasıdır. Endometriosis hastalığının yerleştiği dokular genellikle karın boşluğu, tüpler, yumurtalıklar içerisinde görülebilir. Her ay rahim duvarı adeti oluşturup atabiliyorken endometriosis hastalığının yerleştiği dokular bu kanamayı dışarı atamadığı için örneğin yumurtalık içerisinde birikerek kistleşmeye neden olur,karın boşluğuna kanamanın dökülmesiyle iltihabi bir durum ve yapışıklıklar oluşur.

Endometriosis Kimlerde Sık Görülür?

• Endometriosis özellikle Estrogen denilen kadınlık hormonuna bağımlı bir hormondur. Özellikle 18-45 yaş arsındaki doğurganlık çağındaki bayanlarda daha çok görülür. Bununla birlikte her yaş kadında görülebilmektedir. -Hiçbir şikayeti olmayan başka bir nedenle doktora başvuran ve tesadüfen ultrason sırasında saptanabilen vakalar mevcuttur. Bazen karın alt bölgelerinde ağrı, ağrılı adet görme, gebelik elde edememe ve yumurtalık kisti nedeniyle başvuran vakalar da olmaktadır.
• Endometriosisin kesin tanısı cerrahi olarak yapılan örneklemelerle konulduğu için aslında gerçek görülme sıklığını saptamak mümkün değildir. Bayanların yaklaşık %5-10 unda görüldüğü tahmin edilmektedir.

Endometriosis En Çok Hangi Bölgelerde Görülür?

• Endometriosis en sık yumurtalıklarda (%75 oranında) görülür. %25 ise diğer bölgelerde; Tüplerde, rahim arkasındaki boşluk bölgesinde (douglas ),rahmin bağlarında,rahim ağzında, bağırsaklarda, mesanede, vaginada, dış genital organlarda, sezeryan kesi bölgesinde, vaginal doğum dikiş bölgesinde görülebilir. Çok nadir olarak göbek deliği, burun zarı ve göz içerisinde de görülebilmektedir.
• Endometriosis odaklarının ebatları bazen gözle görülemeyecek kadar mikroskobik derecede küçük olabileceği gibi bazen de 10 - 15 cm gibi büyük çaplara ulaşabilmektedirler.
• Yumurtalık içerisinde yerleşen endometriosis hastalığı her adet döneminde kanayarak zaman içerisinde kist oluşturur ve bu kistin içinde biriken kan zamanla koyu kıvamlı, kahverengi ve yapışkan bir hal alır. Bu şekilde içi eskimiş kan dolu oluşan kiste çikolataya benzediği için Endometrioma yada çikolata kisti denmektedir.

Endometriosisin Tanısı

• Gebelik elde edemeyen kadınlarda tanısal amaçlı yapılan Laparoskopi sırasında Endometriosis odakları saptanabilmektedir.
• Adet dönemlerinde çok yoğun ağrılar duyan hastaları neredeyse %50 sinde Endometriosis görülmektedir.
• Çok uzun bir süre gebe kalamayan hastalarda yapılan Laparoskopi operasyonunda %30 oranında Endometriosis saptanmıştır.
• Yumurtalık kisti nedeniyle ameliyat edilen hastalarda operasyon sırasında çikolata kisti saptanmasıyla endometriosis tanısı konabilmektedir.
• Uzak bölgelerde yerleştiğinde verdiği belirtilerle mesela her ay makattan kanama geçiren hasta, yada her ay eski sezeryan skarında ağrı duyan hastalara endometriosis tanısı konabilmektedir.

Endometriosis Hastalığının Özellikleri;

• Endometriosis tanısı almış olan hastaların operasyondan sonra nüksetmesini önlemek için mutlaka ilaç tedavilerini düzenli kullanmaları gerekmektedir aksi halde kısa süre içerisinde tekrarlayıcıdır.
• Endometriosis hastalığından korunmak için bilinen bir yol yoktur ancak doğum sonrasında hastalığın gerileme eğiliminde olduğu bilinmektedir.
• Endometriosis menopoza girene kadar tekrarlayabilen bir hastalık olduğu için bu hastalığın tanısı konulan bir kadının çocuk arzusu var ise bunu geciktirmeden hemen gebe kalmak için tedaviye başlaması gereklidir. Endometriosis gebe kalamama riskini arttıran bir hastalık olduğu için bu durum oldukça önemlidir.
• Hastanın endometriosisini tedavi ettikten sonra kendiliğinden gebe kalmasını beklemek için bir süre tanınabilir ancak bazen doktorunuz çok fazla zaman kaybetmeden tüp bebek önerebilir. Doktorunuz mutlaka sizin için en iyi kararı verip uygulayacaktır.

Endometriosis Kısırlığa Nasıl Sebep Olur?

Bu hastalıkta karın içerisinde kan sızıntılarına bağlı yapışıklıklar oluşur. Pelvik organların önce anatomik yapısı bozulur ve buna bağlı olarak da fonksiyonları bozularak işlevlerini yapamaz duruma gelirler. Tüplerin uçları tıkanabilir, tüp ve yumurtalıklarda şekil bozukluğu (Birbirlerine yapışırlar) tubanın iç dokusu tahrip olur ve bu da gebeliğin gerçekleştiren için organların fonksiyonlarını bozarak kısırlığa neden olur.

Endomeriosis hastalığı rahimde olduğu zaman Adenomyozis olarak adlandırılır. Karın boşluğunda olduğu zaman Endometriosis olarak adlandırılır.

Endometriosisin kısırlık açısından en çok etkilediği fonksiyon kaybı bozulmuş olan sperm geçişleridir. Tubal yapışıklıklardan dolayı sperm geçişi bozulur. Rahim boşluğuna dökülen spermlerin makrofajlar tarafından yutulmaları yine gebeliğe engel olan bir diğer durumdur. Bu yüzden endometriosisin yaptığı fonksiyonel infertilite kısırlığın derecesi ile ilgilidir.

Bazen de adet düzensizlikleri ovulasyon kaybı gebeliğe engel olmaktadır. Vakaların %20‘sinde (Yumurtlama olmaması) anovulasyon vardır. Follikül ve luteal fazlarda yetersizlik görülebilir.

Bu vakalarda hastalığın rahim içindeki iritasyonuna bağlı olarak zigotun rahim içine yerleşimine engel olur ve gebeliği önler.Bazen de bu rahim içindeki iritasyon gebeliğin ilk 3 ay içinde düşükle sonuçlanmasına neden olabilir.

Hafif ve orta dereceli Endometriozu olan vakalarda 1 yıl içinde gebe kalma oranı tedavi ile %20 civarındadır.

Endometriosis Hastalığının Belirtileri Nasıl Olmaktadır?

En sık; Dismenore (adet sancısı),İlişki sırasında ağrı (Disparoni), sürekli kasık ağrıları ve gebe kalamama ile ortaya çıkmaktadır.

Sekonder Dismenore ( önceden ağrısız adet gören kadınlarda sonradan adetlerde ağrı başlaması durumu) şeklinde ağrılı adetlere neden olur.Adet öncesinde başlayıp adet ile azalan bel ve kasık ağrıları olabilir.

Douglas denilen rahim arkasındaki boşluklarda ve uterusun bağlarındaki yapışıklıklara bağlı ilişki sırasında ağrı (Disparoni) olabilir.

İdrar yolundaki tutulumlarda kanı idrara çıkma (Hematüri),bağırsak bölümündeki tutulumlarda ağrılı dışkılama (Tenezm) gelişebilir.

Luteal faz defektine bağlı olarak;adet öncesi kanama,adetlerde yoğun kanama, adetin uzun sürmesi gibi adet problemleri görülebilir.

Adenomyozis durumunda rahmin adet döneminde kasılma fonksiyonu bozulduğundan açık kalan damarlardan daha çok kan kaybı olmaktadır.

Gebe kalamama nedeniyle de doktora başvururlar.

Endomeriosis Tedavi’sinde Neler Uygulanır?

Endometriozisin kesin ve kalıcı bir tedavisi yoktur. Uygulanan tedavilerin amacı ağrıyı tedavi etmek, kısırlığı ortadan kaldırmaktır. Bu amaçla tıbbi ve cerrahi girişimler uygulanabilir. Çok fazla ağrısı olmayan hastalarda ve menopoza yakın dönemde olan hastalarda tedavi verilmeden izlenebilir. Gebelik ve menopoz döneminde endometriosis odakları gerileme eğiliminedir. Menopoz döneminde estrogen seviyesi düşeceği için endometriosis kendiliğinden gerileyebilir.Gebelik yaşayan hastalarda da doğumdan sonra şikayetlerde gerileme olabilir.Tedavide amaç bu iki doğal durumu taklit etmektir. Medikal tevdide ilaç olarak doğum kontrol ilaçları, GnRh anologları, danazol, progesteronlar gibi ilaçlar kullanılabilmektedir.

Şiddetli endometriosis vakalarında, endometrioma gibi kisti olan olgularda tercih edilmesi gereken tedavi cerrahi olmalıdır. Laparoskopik tedavide endometriosis odakları ve karındaki yapışıklıklar yakılarak ve kesilerek mümkün olduğunca yok edilmeye çalışılır. Bu tedavi özellikle ağrı şikayetlerinin azaltılmasında etkilidir.

Yumurtalıktaki Endometrioma kistinin tedavisi kistin cerrahi olarak çıkartılmasıdır. Operasyon Laparoskopik yada açık ameliyat olarak da yapılabilir. Ameliyatta yumurtalık alınmadan sadece kist alınabilir ama bazen de bu mümkün olmaz kistin beraberinde yumurtalık da alınmak zorunda kalınabilir. İleri yaşta ve çocuk istemeyen hastalarda kisin yumurtalıkla beraber alınması tercih edilir. Endometrioma alındıktan sonra kistin tekrarlama riskini azaltmak için genellikle doğum kontrol hapları ile tedavi uygulanmaktadır. Bazen bu ilaçlarla tedaviye rağmen kistler tekrarlayabilir bazen de tamamen tedavi olup bir daha oluşmayabilir.